Prizma ve Sarkaç

İş başındaki bilimciler, laboratuvarda yapılan deneylerin nasıl zahmetli bir mesai anlamına geldiğini bilirler. Bilimciler zamanlarının çoğunu ayar yapmakla, tasarlamakla, pürüzleri gidermekle, sıradan sorunları çözmekle, para ve destek bulmak için rica minnet etmekle geçer. Bilim, çoğunlukla, yapabildiklerimizin ya da bildiklerimizin üstüne yavaş yavaş eklemeler yapmaktan ibarettir. Fakat ara sıra, öngörülemez biçimde ama kaçınılmaz olarak öyle bir hadise gerçekleşir ki, yeni bir içgörü billurlaşır ya da dünyayı algılama biçimimiz yeni bir hal alır. Bizi kafa karışıklığının hükmettiği durumdan çekip çıkarır, ilave bir soruya yer bırakmaksızın, doğrudan, neyin önemli olduğunu gösterir ve doğayla ilgili fikirlerimizi dönüştürür. Bilimciler bu gibi anlara “güzel” deme eğilimindedir.

Bir deneyin güzelliği unsurlarını nasıl dile getirdiğinde saklıdır. Eğer güzel bir deney birtakım sorular doğuruyorsa, bu sorular deneyin kendisinden ziyade dünyayla ilgilidir.

Elinizdeki kitabı, özel bir galeri sayabilirsiniz. Bu galeride, her biri özgün tasarıma, ayrı malzemelere ve benzersiz cazibeye sahip, nadir bulunan güzellikte parçalar var. Bu deneyler zaman sırasına göre dizildi. Bu yaklaşım, bilimin neredeyse 2500 yıllık yolculuğunun enginliğine dair güçlü bir his uyandırıyor. Bu liste bizi, dünyanın temel nitelikleri hakkında kaba tahminler elde etmenin bilimin acil meseleleri olduğu bir devirden alıp, bilimcilerin atomun ve bileşen parçacıklarının özelliklerine dair hassas ölçümler yapmaya başladığı bir çağa götürüyor. Güneş saati ve eğik düzlemler gibi ev yapımı basit aletlerin devrinden, ileri aygıtların kullanıldığı bir devre götürüyor. Bilimcilerin genellikle tek başlarına çalıştığı bir devirden, çoğunlukla yüzlerce kişiden oluşan ekiplerle çalıştıkları günümüze getiriyor. Alanın en ilginç simalarından bazılarının kişiliklerine ve yaratıcı düşünce tarzlarına göz atmamızı sağlıyor.

Robert P. Crease (1953, Philadelphia, Pennsylvania) felsefeci ve bilim tarihçisidir. Stony Brook Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde hocadır. Bilim felsefesi ve tarihi konusunda bir düzine kitabın yazarı, çevirmeni ve editörüdür. Physics in Perspective dergisinin yayın yönetmenlerinden birisidir ve Physics World dergisinde felsefe ve bilim tarihi konularında düzenli olarak yazmaktadır. Ayrıca Atlantic Monthly, New York Times, Wall Street Journal, Newsday dergilerinde de makaleler ve eleştiriler yayımlamaktadır. Başlıca telif eserleri arasında şunlar sayılabilir: The Great Equations: Breakthroughs in Science from Pythagoras to Heisenberg, 2009; The Philosophy of Expertise (E. Selinger ile birlikte), 2006; J. Robert Oppenheimer: A Life (Abraham Pais ile birlikte), 2006; Making Physics: A Biography of Brookhaven National Laboratory，1947-1972, 1999; Peace and War: Reflections on a Life at the Frontiers of Science (Robert Serber ile birlikte), 1998; The Second Creation: Makers of the Revolution in 20th Century Physics (Charles C. Mann ile birlikte), 1986, 1996.