Kara Delik Nedir?
Kara delik, uzayda yerçekimi o kadar yüksek olan bir yerdir ki ışık bile ondan kaçamaz. Yerçekiminin bu kadar güçlü olmasının sebebi maddenin küçük bir alana sıkıştırılmış olmasıdır. Böyle bir olay bir yıldız öldüğünde gerçekleşir.
Hiçbir ışık kendisinden kaçamadığı için de insanlar kara delikleri göremezler. Onlar bizim için görünmezdir. Özel aletlerle donatılmış uzay teleskopları kara deliklerin bulunmasında yardımcı oluyorlar. Bu özel aletler kara deliğe yakın olan yıldızların yakın olmayan yıldızlardan nasıl farklı davrandıklarını görebiliyorlar.
Kara Delikler Ne Kadar Büyük?
Kara delikler büyük ya da küçük olabilirler. Bilim insanları, en küçük kara deliğin bir atom boyutunda olduğunu düşünüyor. Bu kara delikler çok küçük olabilirler ancak koca bir dağın kütlesine sahiptirler. Kütle, bir nesnedeki madde veya “sıkışıklık” miktarıdır.
Başka türde olan bir kara deliğe ise “yıldızsal” denir. Yıldızsal bir kara deliğin kütlesi, Güneş’in kütlesinin 20 katından daha fazladır. Dünya’nın galaksisinde çok ve çok fazla yıldızsal kütleli kara delikler olabilir. Dünya’nın galaksisi Samanyolu’dur.
En büyük kara delikler “süper kütleli” olarak adlandırılır. Bu kara deliklerin kütlesi 1 milyon güneşin toplam kütlesinden daha fazladır. Bilim insanları, her büyük galaksinin merkezinde bir süper kütleli kara delik olduğunun kanıtını buldular. Samanyolu Galaksisinin merkezindeki süper kütleli kara deliğin adı Sagittarius A’dır. Bu süper kütleli kara delik 4 milyon Güneş’in kütlesine eşittir ve birkaç milyon Dünya’yı içine sığdıracak kadar büyük bir topun içine sığabilir.
Kara Delikler Nasıl Oluştu?
Bilim insanları, en küçük kara deliklerin evrenin başlangıcında ortaya çıktığını düşünüyorlar.
Yıldızsal kara delikler, çok büyük bir yıldızın merkezinin kendi içine düşmesiyle ya da çökmesiyle ortaya çıkar. Bu durum da bir süpernovaya sebep olur. Süpernova, patlayan bir yıldızın kendi parçalarını uzaya fırlatmasıdır.
Bilim insanları, süper kütleli kara deliklerin ise içinde bulundukları galaksi ile aynı anda ortaya çıktığını düşünüyor.
Bir artistin Cygnus X-1 isimli kara delik çizimi. Bu kara delik büyük bir yıldızın çökmesiyle oluştu. Kara delik yanındaki mavi yıldızdan maddeleri çekiyor.
Eğer Kara Delikler “Kara” ise Bilim İnsanları Onların Orada Olduğunu Nasıl Biliyor?
Bir kara delik görülemez. Çünkü kara deliğin yerçekimi o kadar güçlüdür ki tüm ışığı bile merkezine çeker. Ancak bilim insanları, bu güçlü yerçekiminin kara deliğin etrafındaki yıldızları ve gazları nasıl etkilediğini görebilir. Bilim insanları, yıldızları inceleyerek onların sadece etrafta uçtuğunu mu yoksa bir kara deliğin yörüngesinde mi döndüğünü anlayabilirler.
Bir kara delik ve bir yıldız birbirlerine yaklaştıklarında yüksek enerjili ışık ortaya çıkar. Bu türde bir ışık insan gözüyle görülemez. Bilim insanları, bu yüksek enerjili ışığı görebilmek için uzaydaki uyduları ve teleskopları kullanırlar.
Bir sanatçının Samanyolu Galaksisinin şuan ki görüntüsünü yansıtan çizimi. Bilimsel bulgular Samanyolunun merkezinin süper kütleli bir kara delik olduğunu gösteriyor.
Bir Kara Delik Dünya’yı Yok Edebilir mi?
Kara delikler uzayda öylece yıldızları, ayları ve gezegenleri yiyerek dolaşmaz. Dünya bir kara deliğin içine düşmeyecektir. Çünkü hiçbir kara delik Güneş Sistemine Dünya’yı yok edecek kadar yakın değildir.
Eğer bir kara delik Güneş ile aynı kütlede olup onun yerine geçseydi Dünya yine de kara deliğin içine çekilmezdi. Çünkü bu kara delik Güneş ile aynı yerçekimine sahip olmuş olacaktır. Dünya ve diğer gezegenler aynı şuan Güneş’te olduğu gibi kara deliğin yörüngesinde döneceklerdir.
Güneş asla bir kara deliğe dönüşmeyecektir. Çünkü Güneş bir kara delik oluşturacak kadar büyük bir yıldız değildir.
Sagittarius A Samanyolu Galaksisinin merkezindeki kara delik.
NASA Kara Delikleri Nasıl İnceliyor?
NASA kara delikler hakkında daha fazla şey öğrenmek için uzayda dolaşan uyduları ve teleskopları kullanmaktadır. Bu uzay araçları bilim insanlarının evren hakkındaki soruları cevaplamalarına yardımcı olmaktadır.
Kaynak:
https://www.nasa.gov/audience/forstudents/k-4/stories/nasa-knows/what-is-a-black-hole-k4.html
